In deze huidige tijden van energiecrisis is het boeken van buitengewone recordwinsten manifest verkeerd. De Europese Unie is dan ook volop bezig met het uitwerken van oplossingen. Zo denkt men niet alleen aan het vastleggen van een aantal prijsplafonds, maar ook aan het invoeren van een belasting op overwinsten.

Hoewel Griekenland in het verleden vaak de slechtste leerling van de klas was, is het momenteel wel het enige Europese land dat over een concreet systeem voor belasting van overwinsten beschikt. Het Griekse stelsel kan dus zeker als inspiratiebron dienen voor de Europese Unie.

1.    Het Griekse systeem

In Griekenland bestaat er sinds juli 2021 een heffing op de elektriciteitsmarkt. Dit gaat als volgt te werk:

1. De Griekse overheid berekent maandelijks hoeveel het kost om een windmolen,
   een waterkracht- of gascentrale te laten draaien.
2. Bovenop die productiekosten staat zij – via een complexe berekening – een geplafonneerde 
   brutowinstmarge toe.
3. Alles boven dat plafond wordt vervolgens wegbelast aan 90 procent.

Bovenstaand systeem duwt de prijzen in Griekenland voor elektriciteit sterk naar beneden. Dit heeft zelfs tot gevolg gehad dat de Griekse inflatie in augustus een lichte daling kende (0,2%). Dit terwijl de inflatie in de rest van Europa toenam.

De inkomsten die de overwinstbelasting opbrengt, worden in Griekenland herverdeeld onder de Griekse gezinnen met een jaarinkomen van minder dan 45.000 EUR.

2.    Winstplafond

Een belangrijk element uit het Griekse systeem is het winstplafond op elektriciteit. Laat ons dit nu eens hypothetisch toepassen op België. In dergelijk scenario zou onze federale Energieregulator – de CREG – maandelijks van de elektriciteitsleveranciers informatie ontvangen over hun energiemix en kosten voor aangekochte elektriciteit, hernieuwbare bronnen, elektriciteitscentrales, olie- of gascentrales. Vervolgens wordt dan per leverancier de maximumprijs berekend door de doorgegeven kost te verhogen met een winstmarge die voor iedere leverancier hetzelfde is.
Zo ontstaat er voor iedere energieleverancier een winstplafond.

De vraag of de overwinsten net als in Griekenland aan 90% moeten worden belast, laten wij in het midden.
Men zou bv. ook de klassieke vennootschapsbelasting kunnen hanteren.

3.    Heffing voor één bedrijf of één sector invoeren?

De vraag is nu of dergelijke heffing (naar Grieks voorbeeld) kan worden ingevoerd voor slechts één bedrijf of één sector? Volgens Paul Verhaeghe (advocaat Europees fiscaal recht) is een heffing die slechts voor één bedrijf geldt problematisch en onverantwoord. Wanneer de heffing echter voor de hele energiesector geldt, zou volgens hem voor die aparte behandeling wel een verantwoording te vinden zijn. De energiesector is namelijk een van de enige sectoren die uitzonderlijke meeropbrengsten kan boeken als gevolg van een crisissituatie.

4.    Quid hernieuwbare energie?

Een groot nadeel van het Griekse systeem is het feit dat investeringen in hernieuwbare energie minder aantrekkelijk worden. Zo zijn bv. windmolens heel duur om te plaatsen. Bij hoge elektriciteitsprijzen en veel wind kunnen zij heel veel geld opleveren. Wanneer een overheid er echter voor kiest om een winstplafond vast te leggen, zorgt het bepalen van een te laag winstmargeplafond ervoor dat de incentive om windmolens te plaatsen helemaal uitdooft.